เนื้อหาบรรยาย
ปัจจุบันประเทศไทยยังไม่มีกฎหมายเพื่อควบคุมดูแลสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมโดยตรง แต่อาศัยกฎหมายและกฎระเบียบอื่นที่สามารถประยุกต์ใช้ในการกำกับดูแลสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรม ดังนี้
1. การนำเข้าจากต่างประเทศ
- พืชดัดแปลงพันธุกรรม: อาศัยอำนาจตามพระราชบัญญัติกักพืช พ.ศ. 2507 โดยได้มีการออกประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ พ.ศ. 2553 กำหนดให้พืชดัดแปลงพันธุกรรม 33 สปีชีส์ 51 สกุล (genus) และ 1 วงศ์ (family) เป็นสิ่งต้องห้ามมิให้นำเข้า ยกเว้นเพื่อการทดลอง หรือวิจัย โดยต้องได้รับอนุญาต และปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขที่อธิบดีกรมวิชาการเกษตรกำหนด ยกเว้น การนำเข้าอาหารสำเร็จรูป และการนำเข้าถั่วเหลืองและข้าวโพดดัดแปลงพันธุกรรมที่ใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตอาหารมนุษย์หรืออาหารสัตว์หรือใช้เพื่อการอุตสาหกรรม
- จุลินทรีย์ดัดแปลงพันธุกรรม: ในส่วนจุลินทรีย์ดัดแปลงพันธุกรรมโดยทั่วไป ยังไม่มีกฎระเบียบเฉพาะในการดูแลการนำเข้า แต่หากเป็นจุลินทรีย์ดัดแปลงพันธุกรรมที่เป็นเชื้อโรคจะอาศัยอำนาจของพระราชบัญญัติเชื้อโรคและพิษจากสัตว์ พ.ศ. 2525 จะต้องมีใบอนุญาตจากอธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ก่อนที่จะมีการดำเนินการกับเชื้อโรคนั้น โดย พรบ. ฉบับปัจจุบัน ยกเว้นให้กับหน่วยงานของรัฐไม่ต้องทำการขออนุญาต แต่ยังต้องปฏิบัติตามแนวทางปฏิบัติ แต่ ฉบับที่อยู่ระหว่างการปรับปรุงใหม่จะหน่วยงานของรัฐจะต้องทำการขออนุญาตด้วย
2. การวิจัยในห้องปฏิบัติการ
- พืชดัดแปลงพันธุกรรมและจุลินทรีย์ดัดแปลงพันธุกรรม:ดำเนินการตามแนวทางปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพสำหรับการดำเนินการเกี่ยวกับเทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่หรือพันธุวิศวกรรม ที่จัดทำขึ้นโดยคณะกรรมการเทคนิคด้านความปลอดภัยทางชีวภาพ (Technical Biosafety Committee – TBC) อย่างไรก็ดี แนวทางปฏิบัตินี้เป็นการดำเนินงานในลักษณะสมัครใจ (voluntary)
- พืชดัดแปลงพันธุกรรมที่นำเข้า: จะต้องปฏิบัติตามพระราชบัญญัติกักพืช ซึ่งกรมวิชาการเกษตรได้ออกประกาศเรื่อง กำหนดแนวทางปฏิบัติในการขออนุญาตนำเข้า หรือนำผ่านซึ่งสิ่งต้องห้ามตาม พรบ.กักพืช พ.ศ. 2507 แก้ไขแล้ว (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2544 กำหนดให้ผู้ที่ประสงค์จะนำพืชดัดแปลงพันธุกรรมเข้ามาศึกษาทดลองในประเทศไทย ทำการขออนุญาตตามขั้นตอนโดยมีการออก “คู่มือในการขออนุญาคนำเข้าและศึกษาทดลองพืชดัดแปลงพันธุกรรม” สำหรับปฏิบัติตาม
3. การทดสอบในภาคสนาม
- การทดสอบในภาคสนามของพืชดัดแปลงพันธุกรรมและจุลินทรีย์ดัดแปลงพันธุกรรม จะใช้กฎระเบียบเช่นเดียวกันกับการวิจัยทดลองในห้องปฏิบัติการ
4. การใช้ในเชิงการค้า
- พืชดัดแปลงพันธุกรรม: ปัจจุบันประเทศไทยยังไม่อนุญาตให้มีการปลูกพืชดัดแปลงพันธุกรรมในเชิงการค้า ซึ่งจะอาศัยอำนาจของพระราชบัญญัติกักพืช แต่ยกเว้นให้มีการนำเข้าข้าวโพดและถั่วเหลืองดัดแปลงพันธุกรรมเพื่อใช้ในอุตสาหกรรมได้ โดยต้องมีการติดฉลากผลิตภัณฑ์ตามประกาศของกระทรวงสาธารณสุข ภายใต้พระราชบัญญัติอาหาร
- จุลินทรีย์ดัดแปลงพันธุกรรม: ยังไม่มีกฎหมายที่ควบคุมดูแลโดยตรง แต่มีแนวทางปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพสำหรับการใช้จุลินทรีย์ดัดแปลงพันธุกรรมในสภาพควบคุมเพื่อใช้ในระดับอุตสาหกรรม
ทั้งนี้ การวิจัยเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมทั้งจุลินทรีย์ พืช และสัตว์ จะดำเนินการตามแนวทางปฏิบัติเพื่อความปลอดภัยทางชีวภาพสำหรับการดำเนินการเกี่ยวกับเทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่หรือพันธุวิศวกรรม โดยผ่านกระบวนการของคณะกรรมการความปลอดภัยทางชีวภาพระดับสถาบัน (Institutional Biosafety Committee – IBC)