ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ไบโอเทค) สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) นำโดย ดร.วินิตชาญ รื่นใจชน หัวหน้าทีมวิจัยนวัตกรรมด้านเทคโนโลยีชีวภาพพืชและการเกษตรแบบแม่นยำ (APBT) พร้อมด้วย ดร.มีชัย เซี่ยงหลิว ดร.วินธัย กมลสุขยืนยง ดร.ศรีสวัสดิ์ ขันทอง และคุณศิริพร วัฒนศรีรังกุล ผู้อำนวยการฝ่ายบริหารโปรแกรมวิจัยและเทคโนโลยีฐาน ได้ร่วมงานเทศกาลข้าวหอมมะลิโลก ครั้งที่ 25 ประจำปี 2568 จัดขึ้นระหว่างวันที่ 10 – 14 ธันวาคม 2568 ณ อ่างเก็บน้ำธวัชชัย ต.มะอึ อ.ธวัชบุรี จ.ร้อยเอ็ด เพื่อมุ่งยกระดับอุตสาหกรรมข้าวร้อยเอ็ด ตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ ผ่านกิจกรรมสำคัญ เช่น ประกวดข้าวหอมมะลิคุณภาพดีเยี่ยมระดับจังหวัด ประกวดสุดยอดผลิตภัณฑ์แปรรูปจากข้าวหอมมะลิ เวที Business Matching เชื่อมโยงคู่ค้าไทย-ต่างประเทศ พื้นที่จัดแสดงศิลปะตกแต่งจากข้าวหอมมะลิ การออกร้านจำหน่ายสินค้าจากเกษตรกร ผู้ประกอบการ และกลุ่มชุมชนท้องถิ่น
โดยเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม 2568 ระหว่างเวลา 09.00 – 13.00 น. มีกิจกรรมการเสวนาวิชาการหัวข้อ “มาตรฐานการผลิตข้าวหอมมะลิไทยเพื่อการส่งออก (การป้องกันการปลอมปน/การรับรองมาตรฐาน)” โดยได้รับเกียรติจาก รองผู้ว่าราชการจังหวัดร้อยเอ็ด (นางสาวปราณี วงศ์บุตร) เป็นประธานเปิดการเสวนา และมีผู้แทนจากกรมการค้าต่างประเทศ กรมการข้าว กรมวิชาการเกษตร สหกรณ์การเกษตรเกษตรวิสัย จำกัด สมาคมโรงสีข้าวภาคตะวันออกเฉียงเหนือ Young Smart Farmer จังหวัดร้อยเอ็ด และ ดร.วินิตชาญ รื่นใจชน หัวหน้าทีมวิจัย APBT เป็นผู้แทน สวทช. เข้าร่วมเสวนา โดยการเสวนาดังกล่าวมีวัตถุประสงค์ เพื่อถ่ายทอดและแลกเปลี่ยนข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับข้อกำหนดและมาตรฐานสากลของตลาดส่งออกข้าวหอมมะลิ เพื่อเป็นเวทีให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องตลอดห่วงโซ่อุปทาน ร่วมแลกเปลี่ยนข้อมูลมาตรการควบคุมคุณภาพและมาตรการป้องกันการปลอมปนสายพันธุ์ข้าว
จากการเสวนาอนาคตของข้าวหอมมะลิไทย (ประกอบด้วยพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และพันธุ์ กข15) ไม่ได้ขึ้นอยู่กับ “ปริมาณ” เพียงอย่างเดียว แต่ขึ้นอยู่กับ “คุณภาพ มาตรฐาน และความเชื่อมั่น” ของตลาดโลก การรักษาอัตลักษณ์และความบริสุทธิ์ของข้าวหอมมะลิ จึงเป็นหัวใจสำคัญในการค้ำจุนเศรษฐกิจข้าวของจังหวัดร้อยเอ็ดและของประเทศไทยในระยะยาว ต้องยกระดับ “การรักษาความบริสุทธิ์ของข้าวพันธุ์หอมมะลิ” เป็นวาระเชิงนโยบาย ใช้กลไกเชิงรุกแบบ community-based ชุนชนหรือท้องถิ่นมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ ถ่ายทอดองค์ความรู้ตั้งแต่การผลิตและการใช้เมล็ดพันธุ์คุณภาพ การจัดการเขตกรรมการผลิตในเรื่องต่าง ๆ ตั้งแต่การเตรียมดิน การบริหารจัดการน้ำและปุ๋ยอย่างมีประสิทธิภาพ ตลอดจนพัฒนาเครื่องมือและเทคโนโลยีในการตรวจสอบความบริสุทธ์และอัตลักษณ์ของข้าวพันธุ์หอมมะลิด้วยเทคโนโลยีจีโนม และ AI ควบคู่กับระบบตรวจสอบย้อนกลับ ส่งเสริมมาตรฐานใหม่ที่ตลาดโลกต้องการ เช่น ข้าวโภชนาการจำเพาะบุคคล ข้าวรักษ์โลก ข้าวคาร์บอนต่ำ และมาตรฐานด้านแรงงานและสิ่งแวดล้อม เพื่อเพิ่มมูลค่าและรายได้ให้เกษตรกร สามารถแข่งขันได้ในตลาดโลก
